نجوم برای همه
سیاره Planet :
سیارات اجرام کروی جامد و برگی هستند که به دور خورشید در گردشند. از مشخصات بارز سیارات می توان به این نکات توجه کرد ؛ دارای جرم کافی می باشند و قادرند چنان نیروی گرانشی ایجا کنند که باعث شود شکل کروی ( تعادل هیدرو استاتیکی ) پیدا کنند.سیارات عضو کمربند ها نیستند به بیان دیگر در اطراف آنها نباید خرده اجرامی وجود داشته باشد و به وضوح نسبت به سایر اجرام قابل تمایز هستند.سیارات با نوری پایدار می درخشند و در آسمان سیر می کنند ، سیارات در تلسکوپ مانند قرصی کوچک می نمایند و همچنین می توان آنها را در نوار باریکی از آسمان یافت . همه سیارات نسبتا سرد هستند و نور خورشید (ستاره مادر) آنها را مرئی می ساز د.
اطلاعات بیشتر:
سیاره به جسمی فضایی با جرم بسیار زیاد گفته می‌شود که گرد یک ستاره در
گردش باشد و خود نیز ستاره نباشد.
بنا بر تعریف ۲۴ اوت ۲۰۰۶ (میلادی) اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی سیاره در سامانه خورشیدی جرمیست که:
1- در مداری به دور خورشید در گردش باشد.
2- آن قدر جرم داشته باشد که گرانش خودش بر نیروهای پیوستگی جسم سخت آن غلبه کند. یعنی در برابری هیدرواستاتیک باشد و شکلش نیز تقریباً گرد باشد.
3- توانسته باشد که مدار خود را از اجرام دیگر بزداید.
جرمی که تنها سازگار با دو شرط اول باشد و یک ماه قمر هم نباشد سیاره کوتوله تعریف شده‌است.
نام‌گذاری:
ستاره‌شناسان ایرانی در سده‌های نخستین اسلامی، واژه سیاره (به معنی «راه‌پیما») برای ترجمه واژه πλανήτης (پلانِتِس) یونانی بکار بردند. در عربی به سیاره «کوکب» می‌گویند. حال آنکه در زبان پارسی واژه «اختر» برای سیاره بکار می‌رفته‌است. در نوشته‌های پارسی، ۷ اختر وجود داشته‌است.
پدیدار شدن سیاره‌ها
هنوز به درستی بازشناخته نشده‌است که چگونه سیاره‌ها پدید آمده‌اند. دیدگاه
فراگیری هست که آنها در درازنای فروپاشی یک سحابی در درون یک دیسک گاز و گرد پدید آمده‌اند. همراه با بزرگ شدن خرده‌های خاک (هنگام یک برخورد چسبان) در این دیسک، چگالی آرام آرام افزوده می‌شود و چگالی‌های بزرگتر را پدید می‌آوردند. غلظت موضعی توده چگال با نام «پیکر گونه ستاره کوچک» شناخته شده‌است، و این شتاب گیری بزرگ شدن، فرایندی است که با کشیده شدن در مایه‌های افزودنی، به همراه گرانش آنها رخ می‌دهد. این برزگ شدن ونموها هر دم غلیظتر می‌شود تا زمانی که آنها به دست گرانش در خود فرو روند تا اینکه پیش سیاره پدیدار شود. پس از سیاره به اندازه‌های بزرگتر از اندازه ماه زمین می‌رسیم، دراین گام جسم آغاز به گردآوری هوابار میکند و به سختی اندازه فراگیری خرده سیاره بدست کشش هواباری افزایش می‌یابد.
هنگامی‌که پیش ستاره (تا جایی که برای پدیداری ستاره نیاز است، فروزان شود) بزرگ می‌شود، دیسک به جامانده از درون به برون بدست تفیدگی دیسک، باد خورشیدی، کشش روبرت سونی و دیگر اثرها جابه جا می‌شود. سپس آنجا شاید هنوز شماری پیش سیاره در مدار ستاره یا هرجسم دیگری باشد. ولی در درازنای زمان شماری از آنها باهم برخورد می‌کنند؛ این برخوردها یا به پدیداری یک سیاره بزرگ (با اندرکشیدن مواد در این برخورد) و یا به گونه آزاد کردن مواد (کاهش مواد) برای پدیداری پیش سیارها یا سیاره‌های بزرگتر دیگر می‌انجامد. افزون‌برین شاید پیش سیاره‌هایی که از برخورد دوری می‌کنند، از راه یک تله گرانشی ماه‌های نیادی سیاره‌ها شوند، یا در کمربند دیگر ستاره‌ها بجا بمانند تا کوتوله سیاره‌ای یا اشیا کوچک سامانه خورشیدی شوند.
برخوردهای پر انرژی سیارکهای کوچک (همچنین تجزیه رادیواکتیو) گرمای سیاره رو به پیشرفت را بالا خواهد برد، ، به همین علت سیاره تا اندازه‌ای گدازش خواهد یافت. با نگرش به جرم تغییراتی در درون هسته آغاز می‌شود، انباشتگی هسته افزایش می‌یابد. سیاره‌های سنگی کوچکتر جوشان را برای این رشد از دست می‌دهند، ولی گازهای از دست رفته را می‌توان با بکارگیری گازهای بیرون آمده ازگوشته و از راه برخوردهای ستاره‌های دنباله دار جایگزین کرد. (سیاره‌های کوچکتر هر اتمسفری را که از راه سازوکار گریزان گوناگون به دست می‌آورند، از دست می‌دهند.)
سیاره از ستاره کوچکتر است و از خود نوری نمی‌تاباند. بخاطر بزرگی سیاره‌ها، نیروی گرانش (جاذبه) شکل آنها را بصورت کروی درآورده‌است. به اجرامی که گرد خود سیاره‌ها می‌گردند، ماه یا قمر نام دارند.
پیش از دهه ۱۹۹۰ تنها ۹ سیاره (و همگی در منظومه خورشیدی ما) شناخته شده بودند، ولی امروزه (در سال ۲۰۰۴) تعداد ۱۳۰ سیاره شناسایی شده‌است. همه سیاره‌های تازه‌یافته، در بیرون از منظومه خورشیدی ما قرار دارند، از اینرو گاه به آنها برون‌سیاره نیز گفته می‌شود. سیاره‌ها مقدار کمی انرژی از طریق همجوشی تولید می‌کنند، برخی هم هیچ انرژی‌ای تولید نمی‌کنند. کره زمین نیز یک سیاره‌است.
اندازه نسبی سیاره‌های منظومه خورشیدی. بخشی از قرص خورشید در بالای تصویر به رنگ سرخ نشان داده شده‌است.
قرن ۲۱ با اکتشافاتی طی اواخر قرن ۲۰ بیشتر اجرام منظومه شمسی و اجرام بزرگ، دور دیگر ستاره‌ها هستند. اختلافاتی بر سر اینکه یک سیاره را چه چیزی تشکیل می‌دهد، برخاست. اختلاف خاصی وجود داشت بر سر اینکه ایا یک جسم اگر قسمتی مجزا از یک جمعیت بود، باید یک سیاره در نظر گرفته شود، مانند یک کمربند یا اینکه آن باید به اندازه کافی بزرگ، برای تولید انرژی توسط همجوشی گرمایی اتمی دوتریم باشد. استدلال‌های ستاره شناسان برای پولوتون به عنوان یک سیاره محرمانه افزایش یافت، چون بسیاری از اجرام هم اندازه نزدیک آن در همان ناحیه از منظومه شمسی طی ۱۹۹۰و اوایل۲۰۰۰ یافت شده بودند(کمربند کویپر). پولوتون فقط جسمی کوچک از میان انبوهی از هزاران یافت شد. تعدادی از آنها شامل کوار، سدنا، اریس به عنوان دهمین سیاره در مطبوعات مردمی معرفی شده بودند. اگر چه به شناخت‌های علمی گسترده‌ای رسیدند اما شکست خوردند. کشف اریس، جسمی ۲۷ درصد عظیم تر از پلوتون چیزهایی در ذهن آورد. اذعان مشکلات(آی ای یو) را بر آن داشت که گروهی را برای تعریف سیاره بوجود آورد و در نهایت اولینش در سال ۲۰۰۶ تشکیل شد. تعداد سیارات به ۸تا اجرام بزرگتر قابل توجهی کاهش یافت که مدارشان را زدوده بودند (عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون) و یک دسته‌ای از سیارات کوتوله بوجود آمد که در ابتدا حاوی سه جسم بودند.(سرس، پولوتون، اریس) تعریف سیاره فرا خورشیدی در سال ۲۰۰۳، اتحادیه بین‌المللی ستاره‌شناسی (آی ای یو) یک گروه کاری را برای تشریح موقعیت تعریفی یک ستاره روی سیارات فرا خورشیدی تشکیل داد که پیرو تعریف کاری گنجانیده شود و بیشترین تمرکز روی مرز بین سیارات و کوتوله‌های قهوه‌ای بود. ۱)اجرام با جرم‌های حقیقی پایین تر از جرم محدود برای همجوشی گرمایی هسته‌ای دو تریم (در حال حاضر جرم مشتری ۱۳ مرتبه برای اجرامی با همان فراوانی ایزوتوپ به عنوان خورشید محاسبه شده‌اند) که مدار ستاره‌ها یا بقایای ستاره‌ها هستند سیاره می‌گویند.(مهم نیست که چگونه تشکیل شده‌اند) حداقل جرم و اندازه لازم برای یک شیئ فرا خورشیدی، برای آنکه یک سیاره در نظر گرفته شود باید همان که در منظومه شمسی به کار برده شده‌است، باشد. ۲)اجرام خرده ستاره‌ها با جرم‌های حقیقی بالاتر از جرم محدود برای همجوشی گرمایی هسته‌ای دوتریم «کوتوله‌های قهوه‌ای» هستند، مهم نیست که چگونه تشکیل شده‌اند و کجا هستند. ۳)اجرام شناور آزاد در خوشه‌های ستاره‌ای جوان با جرم‌های پایی تر از جرم محدود برای همجوشی گرمایی هسته‌ای دوتریم سیاره نیستند اما «خرده کوتوله‌های قهوه‌ای» هستند (اگر چه اسمش مناسبترین هست) از زمانی که سیارات فرا خورشیدی در مجلات علمی منتشر شدند این تعریف به طور گسترده‌ای توسط ستاره شناسان استفاده می‌شود. اگر چه موقتی است، آن یک تعریف کاری موثر باقی می‌ماند تا زمانی که یک تداوم بیشتری داشته باشد و به طور رسمی به پذیرفته شود. ضمنا، ان نشانی از بحث بر سر جرم محدود پایین تر ندارد، بنابراین آن روشنگر بحث در خصوص اجرام داخل منظومه شمسی می‌باشد. همچنین این تعریف هیچ نظر و ایده‌ای را روی وضعیت سیاراتی که در مدار کوتوله‌های قهوه‌ای هستند سبب نمی‌شود. یک خرده کوتوله قهوه‌ای یک شیئ سیاره‌ای با جرم است که به واسطه فرو ریختگی سریع ابرها نسبت به رشد پیوسته آنها تشکیل می‌شود. فرق بین یک خرده کوتوله قهوه‌ای و یک سیاره نا معلوم است. ستاره شناسان به منظور اینکه ایا باید فرایند تشکیل یک سیاره را به عنوان آن که بخشی از طبقه بندی در نظر بگیرند، به دو گروه تقسیم شدند. تعریف ۲۰۰۶: جسم حد پایینی، طی سال ۲۰۰۶ در جلسه مجمع عمومی دانشگاه ازاد، خطاب شد. بعد از بحث‌های زیاد و یک پیشنهاد رد شده، مجلس رای به تصویب قطعنامه مبنی بر تعریف سیاره‌ها در داخل منظومه شمسی داد. یک جسم آسمانی که در مداری پیرامون خورشید هست، باید جرم کافی برای گرانش خودش برای غلبه کردن بر اجسام سخت داشته باشد. بنا بر این یک حالت تعادل هیدرواستاتیکی (نزدیک زمین) فرض می‌شود و پیرامون مدارش، همسایگانش را می‌زداید. بنا بر تعریف، منظومه شمسی با ۸ سیاره در نظر گرفته می‌شود. اجرامی که در شرط‌های اول و دوم صدق می‌کنند اما در سومی نیستند(مانند پولوتون، میک میک، اریس) در سیاره‌های کوتوله طبقه بندی می‌شوند. بطور اصلی، کمیته (آی ای یو) یک تعریفی که شامل تعداد بیشتری از سیاراتشود را مطرح کرد. در نتیجه آن معیار (سی) را شامل نمی‌شد. بعدها این تعریف در تئوری تشکیل سیارات جای گرفت، که در کدامین مرحله آغازین جهان در ابتدا مدارهای همسایگی دیگر اجرام کوچک را می‌زداید. پایان تولید، یکپارچه دیسک‌های ثانویه یکی از تعداد معدود مربوط به اجرام بزرگ (سیاره‌ها) هست و هر دو مدارهای تشدید را قطع نمی‌کنند، تا از برخورد بین آنها جلوگیری کند. سیارک‌ها و ستاره‌های دنباله دار از جمله (اجرام کمربند کویپر) متفاوتند با سیاراتی که می‌توانند با سیارات و هر چیز دیگری برخورد کنند. در عواقب بعدی اخذ رای (آی ای یو) در سال ۲۰۰۶، بحث و مناظره در مورد (تعریف) وجود داشت و بسیاری از ستاره شناسان می‌گفتند که از آن استفاده نخواهند کرد. قسمت عمده اختلاف پیرامون اعتقاد به این که بند (سی) (پاکسازی مدار خود) نباید فهرست شود دیگر آن که اجرامی که اکنون در سیارات کوتوله‌ای دسته بندی شده‌اند، در حقیقت باید قسمتی از یک سیاره پهناور تعریف شوند. کنفرانس بعدی (آی ای یو) برگزار نشد تا سال ۲۰۰۹، زمانی که بایستی تغییراتی در (آی ای یو) ایجاد می‌شد که احتمالا سیارات فرا خورشیدی را نیز شامل می‌شد. خارج از اجتماعات علمی، پولوتون با توجه به موقعیت سیاره‌ای خود، پس از کشفش در سال ۱۹۳۱، برای بسیاری از افراد در عموم به عنوان یک اهمیت فرهنگی قوی نگه داشته شد. کشف اریس به عنوان دهمین سیاره، به طور گسترده‌ای در رسانه‌ها منتشر شد و بنا بر این دسته بندی دوبارهٔ هر سه اجرام، مانند سیارات کوتوله‌ای، جمع زیادی از رسانه‌ها و توجهات مردم را به خوبی جذب کرد. منظومه شمسی طبق تفاسیر متداول آی. ای. یو هشت سیاره و پنج کوتوله سیاره‌ای در منظومه شمسی وجود دارد. با فاصله گرفتن از خورشید، سیاره‌ها عبارتند از:عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون مشتری با جرمی۳۱۸برابر جرم زمین بزرگترین سیاره‌است، در حالی که عطارد با جرمی۰٫۰۵۵برابر جرم زمین کوچکترین سیاره‌است. سیاره‌های منظومه شمسی می‌توانند در داخل کاتالوگی که بر اساس موقعیتشان طراحی شده‌است، تقسیم بندی شوند: سیاره‌های سنگی:سیاره‌هایی که شبیه به زمین هستند و عمدتا با اجسامی از سنگ تشکیل یافته‌اند. عطارد، زهره، زمین و مریخ. عطارد با جرمی برابر۰۵۵. جرم زمین کوچکترین سیاره خاکی(و کوچکترین سیاره)در منظومه شمسی می‌باشد، در حالی که زمین بزرگترین سیاره سنگی است. غولهای گازی:سیاراتی که عمدتا با یک ترکیبی از مواد گازی ساخته شده‌اند و جرم قابل توجهی در مقایسه با سیارات خاکی دارند. مشتری، زحل، اورانوس و نپتون. مشتری با جرمی۳۱۸ برابر جرم زمین بزرگترین سیاره منظومه شمسی است در حالی که زحل از لحاظ بزرگی یک سوم مشتری است و جرمی ۹۵ برابر جرم زمین دارد.
سیارات فرا خورشیدی
اولین کشف تایید شده مدار سیاره فراخورشیدی یک ستاره رشته اصلی معمولی در ۶اکتبر۱۹۹۵اتفاق افتاد، زمانی که میچایل مویر و دیدیر کوولز کشف یک سیاره فراخورشیدی در اطراف ستاره ۵۱ پگاسی را اعلام کردند. از ۴۱۵سیاره فرا خورشیدی کشف شده در دسامبر ۲۰۰۹بیشتر آنها جرمی در حد مشتری و یا بزرگتر از آن دارند، اگرچه محدوده جرم آنها از جرم‌هایی کمتر ازجرم عطارد و در بسیاریی اوقات تامشتری مشاهده شده‌است. تا حالا کوچکترین سیاره فراخورشیدی یافت شده، در مدار تپ اختر (بقایای ستاره‌ای سوزان) کشف شده‌است مثل پی. اس. ار. بی۱۲۵۷+۱۲. آنجا تقریبا ده سیاره فراخورشیدی یافت شده با جرمی بین۱۰تا۲۰ برابر زمین وجود دارد، مثل مدار ستاره‌های ام. یو. آریا،۵۵کانسری و جی. جی۴۳۶. این سیاره‌ها به «نپتونیهاً معروف شده‌اند، به خاطر اینکه آنها تقریبا به جرم سیاره‌ای آن نزدیک هستند (۱۷ برابر زمین). دسته بندی جدید دیگری وجود دارد که»ابر زمین" نامیده می‌شوندواحتمالا سیاره‌هایی خاکی با اندازه‌ای خیلی بزرگتر از زمین اما کوچکتر از نپتون یا اورانوس می‌باشند. تا این تاریخ شش ابر زمین محتمل یافت شده‌است:گلیس۸۷۶دی، که تقریبا شش برابر جرم زمین است، ا. جی. ال. ای-۲۰۰۵-بی. ال. جی-۳۹۰ال. بی و ام. ا. ا-۲۰۰۷-بی. ال. جی-۱۹۲ال-بی، جهانی پوشیده از یخ که توسط میدان‌های گرانشی منحرفی ضعیف کشف شده‌است، سی. ا. ار. ا. تی-ای. ایکس-ا۷بی، یک سیاره با قطری در حدود ۱٫۷ برابر زمین(کوچکترین ابر زمین اندازه گیری شده تا کنون)اما با فاصله مداری فقط۰۲. آ. یو، به این معنی که احتمالا سطح گداخته‌ای با درجه حرارت ۱۰۰۰تا۱۵۰۰درجه سانتیگراد دارد، و دو سیاره در مدار نزدیک کوتوله قرمزگلیس۵۸۱، گلیس۵۸۱دی که جرمی در حدود۷٫۷برابر جرم زمین دارد، درحالی که گلیس۵۸۱سی جرمی۵برابر جرم زمین دارد و در ابتدا تصور می‌شد اولین سیاره خاکی پیدا شده باشد که در محدوده‌ای قابل سکونت از ستاره یافت شده‌است. اگرچه جزییات مطالعات بیشتر نشان می‌دهد که آن برای قابل سکونت بودن، کمی بیش از حد به ستاره اش نزدیک می‌باشد و اینکه هر چند تصور می‌شود سیاره دورتر در منظومه، گلیس۵۸۱دی، بسیا ر سردتر از زمین است، می‌تواند توان بالقوه‌ای برای قابل سکونت بودن باشد اگر اتمسفر آن گازهای گلخانه‌ای کافی داشته باشند.
دور از ذهن است، اگر سیارات بزرگ اخیری که کشف شده‌اند به غولهای گازی در منظومه شمسی شباهت داشته باشند واگرآنها شباهت داشته باشند به عنوان ناشناخته‌ها کاملا متفاوتند(مثل غولهای امونیاک یا سیاره‌های کربنی). به خصوص بعضی از سیارات کشف شده اخیر به عنوان مشتری‌های داغ شناخته شده‌اند، با مدارهایی دایره‌ای شکل که شدیدا به ستاره شان نزدیک هستند. درنتیجه آنها پرتوهای ستاره‌ای خیلی بیشتری از غولهای گازی موجود در منظومه شمسی دریافت می‌کنند که آنها را سوال برانگیز می‌سازد که ایا انها نوع مشابهی از تمام سیارات هستند. همچنین آنجا ممکن است یک کلاس از مشتری‌های داغ وجود داشته باشد که سیاره‌های چکونیان نامیده می‌شوند که مدارشان به ستاره شان خیلی نزدیک است؛ اتمسفر آنها به وسیله پرتوهای ستاره‌ای به طور کامل از جا کنده شده‌است. در حالی که بسیاری از مشتری‌های داغ که در روند از دست دادن اتمسفرشان تا سال۲۰۰۸ یافت شده‌اند، هیچ سیاره واقعی چکونیانی کشف نشده‌است.
مشاهده جزییات بیشتر سیارات فراخورشیدی به تولید وسایل جدید، شامل تلسکوپ فضایی نیاز خواهد داشت. در حال حاضر سفینه‌های فضایی کپلر و کروت تغییرات درخشندگی ستاره‌ها را که ناشی از حرکت سیاره‌ها می‌باشد جستجومی کنند. پروژه‌های متعددی نیزایجاد یک آرایه از تلسکوپ‌های فضایی را مطرح کرده، که به جستجو در مورد سیارات فراخورشیدی با جرم‌هایی درحد زمین بپردازد. این شامل هدف گذاری‌های ناسا، یابنده سیارات خاکی، و برنامه‌های ماموریت تداخل فضایی و سنز پیگاس. ماموریت جدید جهانیان یک دستگاه مخفی است که ممکن است همراه با تلسکوپ فضایی جیمز وب کار کند. با این حال تامین بودجه این پروژه‌ها همچنان نامشخص است. اولین طیف سیارات فرا خورشیدی (اچ. دی۲۰۹۴۵۸بی و اچ. دی ۱۸۹۷۳۳ بی) در فوریه سال ۲۰۰۷ گزارش شد. فراوانی وجود چنین سیارات خاکی یکی از متغیرها در یک معادله‌است که تعداد تمدنهای باهوش در حال ارتباط را در کهکشان ما حدس می‌زند. برخی از رایانه‌های شبیه ساز شکل گیری ستاره‌ای و سیاره‌ای پیشنهاد می‌کنند که برخی اشیا جرم سیاره می‌توانند به فضای بین سیاره‌ای پرتاب شوند. برخی دانشمندان استدلال کرده‌اند که این اجسام سرگردان یافت شده در عمق فضا می‌توانند به عنوان سیاره طبقه بندی شوند اگرچه بقیه پیشنهاد کردند که آنها می‌توانند به عنوان ستاره‌های کم جرم تلقی شوند.
منبع:ویکی پدیا
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
